Dyrektywa work-life balance w Polsce - jak przestrzegać podstawowych zasad?

• Dyrektywa work-life balance w Polsce ma pomóc pracownikom zachować równowagę pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym.
• Wprowadzono nowe uprawnienia dla rodziców, ale też prawa np. do urlopu opiekuńczego dla osób bezdzietnych.
• Zmiany wpłyną pozytywnie nie tylko na jakość życia pracowników, ale też na ich stosunek do pracodawcy.

Dyrektywa work-life balance – od kiedy obowiązuje?

Nowelizacja Kodeksu pracy weszła w życie dnia 26 kwietnia 2023 r. Zmiany zostały podyktowane koniecznością implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Szerzej znana jako dyrektywa work-life balance, w Polsce wprowadza kilka istotnych zmian.

Dodaj ogłoszenie o pracy na https://dlafirm.pracuj.pl/ - jednym z największych polskich portali rekrutacyjnych. Zyskaj dostęp do tysięcy potencjalnych kandydatów. Znajdź pracownika idealnie trafiającego w potrzeby Twojej firmy!

Jak dyrektywa work-life balance zmieniła polski Kodeks pracy?

Dyrektywa work-life balance w Polsce oraz przepisy dyrektywy w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy wprowadziły zaledwie kilka zmian, jednak mają one charakter kluczowy dla polskich pracodawców i ich pracowników.

Celem unijnej dyrektywy work-life balance jest zapewnienie pracownikom równowagi pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym. Niweluje ona różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami. Zrównuje prawa rodziców i osób, które dzieci nie mają. Zachęca ojców do większej aktywności w opiece nad dziećmi, tym samym pomagając matkom szybciej wrócić na rynek pracy. Promuje partnerski model rodziny. Poniżej najważniejsze zmiany wprowadzone przez dyrektywę work-life balance w Kodeksie pracy.

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

Dyrektywa work-life balance umożliwiła pracownikom skorzystanie z dodatkowego rodzaju zwolnienia od pracy. Zgodnie z art. 1481 § 1 KP, zwolnienie przysługuje z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych. Dotyczy to sytuacji spowodowanych chorobą lub wypadkiem, gdy konieczna jest natychmiastowa obecność pracownika.

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej przysługuje w wymiarze 2 dni lub 16 godzin. W przypadku pracowników zatrudnionych w systemie godzinowym w niepełnym wymiarze godzin, liczbę dni zwolnienia ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Dotyczy to również pracowników z normą dobową mniejszą niż 8 godzin. Jeśli wynik jest niepełny, należy go zaokrąglić do pełnych godzin.

​​​Pracownik na zwolnieniu z powodu siły wyższej otrzyma połowę wynagrodzenia. Aby z niego skorzystać, pracownik składa wniosek.

Wskazuje w nim sposób wykorzystania przysługującego zwolnienia. Wniosek może złożyć najpóźniej w dniu, w którym korzysta z urlopu opiekuńczego. Jako pracodawca jesteś zobowiązany takiego zwolnienia udzielić.

Nowe uprawnienia dla rodziców

Implementacja dyrektywy work-life balance wprowadziła szczególne preferencje dla rodziców małych dzieci.

Urlop rodzicielski

Work life-balance w 2023 r. wydłużyła urlop rodzicielski do:

• 41 tygodni – w przypadku jednego dziecka
• 43 tygodni – w przypadku dwójki lub więcej dzieci
• Od 65 (jedno dziecko) do 67 tygodni (dwoje i więcej dzieci) – w przypadku urodzenia dziecka niepełnosprawnego

Dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego

Jednym z celów work-life balance dyrektywy jest zwiększenie udziału ojców w opiece nad dziećmi. Z tego względu każdemu z rodziców przysługuje wyłącznie prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Nie mogą go przenieść na drugiego rodzica. Za to mogą go wykorzystywać jednocześnie. Urlopy ulegają wtedy wzajemnemu zsumowaniu – nie mogą przekroczyć odpowiednio 41 lub 43 dni.

Dowiedz się więcej: Urlop rodzicielski i zasiłek macierzyński w 2023 roku

Uprawnienia dla rodziców dzieci do lat 8

Zgodnie ze zmianami dyrektywy work-life balance, Kodeks pracy zabrania nakładania godzin nadliczbowych bez zgody pracownika, który jest rodzicem dziecka do lat 8. Takiego rodzica nie możesz też zatrudniać w ​​porze nocnej i w systemie przerywanego czasu pracy. Pracownika nie oddelegujesz też poza stałe miejsce pracy.

Dodatkowe 5 dni urlopu opiekuńczego

​​Dyrektywa work-life balance w 2023 r. wprowadziła tzw. urlop opiekuńczy. Każdemu pracownikowi przysługuje dodatkowe 5 dni urlopu na opiekę nad członkiem bliskiej rodziny.

Chodzi przy tym o najbliższych – rodzica, dziecko lub małżonka. Urlop opiekuńczy przysługuje na osobę, która mieszka z pracownikiem w tym samym gospodarstwie domowym lub jest bliskim członkiem rodziny. Pracodawca udziela go w wymiarze do 5 dni. Celem urlopu jest zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia z powodu poważnych względów medycznych.

Zmiany art. 173¹ § 1 KP wprowadzone przez dyrektywę work-life balance wymagają od pracownika złożenia wniosku o urlop opiekuńczy. W oświadczeniu musi wskazać imię i nazwisko osoby, którą będzie się opiekować oraz przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki przez pracownika. Jeśli jest to członek rodziny, pracownik musi podać stopień pokrewieństwa. Jeśli nie – adres zamieszkania. Wniosek taki pracownik musi złożyć najpóźniej dzień przed rozpoczęciem urlopu opiekuńczego.

Zatrudnienie na umowę na okres próbny

Większość firm korzysta z możliwości zatrudniania pracowników na okres próbny. Ze względu na zdarzające się nadużycia, dyrektywa unijna work-life balance wprowadziła zmiany w Kodeksie pracy w 2023 r. Znowelizowany art. 25 KP wskazuje, że umowę na okres próbny można zawrzeć maksymalnie na 3 miesiące oraz na:

• 2 miesiące, jeśli zawarta umowa ma być dłuższa niż 6 miesięcy i krótsza niż 12 miesięcy;
• 1 miesiąc, jeżeli umowa ma zostać zawarta na okres krótszy niż 6 miesięcy.

Pracodawca i pracownik mogą drogą porozumienia wydłużyć umowę na okres próbny o 1 miesiąc. Jednak jest to możliwe tylko raz oraz dodatkowo musi być uzasadnione rodzajem pracy.

Czytaj więcej: Umowa na okres próbny – zmiany 2023

Pozostawanie w stosunku pracy z innym pracodawcą

​​Wprowadzone przez dyrektywę work-balance zmiany w Kodeksie pracy zniosły możliwość zakazania przez pracodawcę pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą.

Firma zatrudniająca pracownika nie może mu też zakazać pozostawania w stosunku prawnym innym niż stosunek pracy, będącym podstawą świadczenia pracy.

Przepisy work-life balance zmieniły art. 26¹ Kodeksu pracy. Firma może zakazać pracownikowi pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą w zasadzie tylko wtedy, gdy w grę wchodzą przepisy o zakazie konkurencji.

Pracodawco, zadbaj o work-life balance Twoich pracowników!

Przepisy work-life balance w założeniu chronią pracowników przed wypaleniem zawodowym, tak częstym w wielu branżach. Poprawiają też jakość ich życia, co wprost przekłada się na poczucie zadowolenia oraz efektywność w codziennych działaniach. Jako Pracodawca masz nie tylko przywilej, ale też obowiązek dbać o swoich pracowników zgodnie z nowymi wytycznymi work-life balance!

Podsumowanie

Dyrektywa work-life balance, która weszła w życie w kwietniu 2023 r., ma zapewnić pracownikom równowagę pomiędzy życiem prywatnym i zawodowym. Wprowadza m.in. dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, tzw. urlop opiekuńczy, zwolnienie z pracy z powodu siły wyższej oraz zakaz nakładania godzin nadliczbowych na rodziców dzieci do 8 lat. Nowe przepisy regulują też kwestie zatrudniania pracowników na okres próbny i znoszą zakaz pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą.