Ile godzin przerwy pomiędzy zmianami musi mieć pracownik? Przepisy Kodeksu pracy

• Kwestia zachowania przerw między zmianami to nie tylko dbanie o dobrostan pracownika – to też obowiązek pracodawcy!
• Kodeks pracy wyznacza pojęcia doby pracowniczej, nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz tzw. przerwy weekendowej.
• Nieprzestrzeganie przepisów to nie tylko przemęczeni pracownicy, ale też groźba kary grzywny dla firmy.

Odpoczynek pracownika: ile godzin musi wynosić odpoczynek dobowy?

Każdy potrzebuje odpoczynku. Pracownik, który pomiędzy zmianami w pracy ma czas się wyspać, poświęcić czas na relaks i rozrywkę, jest z pewnością bardziej zadowolony i wydajny. Czasem jednak zdarza się, że przy nadmiarze pracy i niedoborze pracowników firma ustala grafik godzący w tę podstawową potrzebę. O tym, ile przerwy między zmianami przysługuje pracownikowi, wyraźnie mówią przepisy.

Kodeks pracy wyznacza pojęcie tzw. doby pracowniczej. Zgodnie z aktualnymi regulacjami, pracownik nie może rozpocząć zmiany wcześniej niż po upływie 24 godzin od momentu rozpoczęcia poprzedniej.

Oznacza to, że np. osoba, która przyszła do pracy na 7.00 i pracuje do 15.00, kolejną zmianę może zacząć najwcześniej o 7.00 rano kolejnego dnia.

Dodaj ogłoszenie o pracy na dlafirm.pracuj.pl i zyskaj dostęp do aplikacji setek kandydatów, którzy codziennie zaglądają na jeden z największych portali ogłoszeniowych w Polsce!

Praca w nadgodzinach

Oczywiście w praktyce funkcjonowania wielu firm zdarzają się sytuacje, gdy pracownik według grafiku przychodzi wcześniej lub musi zostać po godzinach.

Naruszenie doby pracowniczej nie jest jeszcze wykroczeniem ze strony pracodawcy. Musi on jednak zrekompensować swojemu pracownikowi brak należnego odpoczynku. Rekompensata taka może przybrać postać dodatkowego świadczenia pieniężnego za nadgodziny lub udzielenia wolnego od pracy w innym terminie. Zapłata za nadgodziny wynosi:

• 100% - za pracę w nocy, niedziele i święta, które nie są dla danej osoby dniami pracy. Stawka 100% przysługuje także za pracę w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w sobotę lub święto.
• 50% - w pozostałych dniach.

Firma może też „oddać” pracownikowi przepracowane nadgodziny w postaci wolnego dnia lub zmiany krótszej o kilka godzin.

Sprawdź także: Limit nadgodzin w roku 2023

Ile godzin przerwy między zmianami przysługuje pracownikowi?

Oczywiście ani zapłata dodatkowego świadczenia za nadgodziny, ani pozostawienie pracownikowi godzin do odbioru nie zwalnia firmy z odpowiedzialności za nadużycia. Nie może być tak, że np. jednego dnia dana osoba kończy zmianę o 22.00, a drugiego musi przyjść do pracy na 8.00. Nawet jeśli chce tak pracować, zabraniają tego przepisy prawne.

Jak wskazuje Kodeks pracy, przerwa między zmianami musi trwać minimum 11 godzin. W powyższym przykładzie oznacza to, że po zmianie zakończonej o 22.00 do pracy można przyjść najwcześniej na 9.00. W Kodeksie pracy przerwa 11-godzinna definiowana jest jako nieprzerwany odpoczynek dobowy. W praktyce oznacza to, że po 8-godzinnej zmianie firma może zlecić pracownikowi maksymalnie 5 nadgodzin. Aby zachowane zostały przepisy o przerwie między zmianami, zatrudniony może być w pracy maksymalnie 13 godzin.

Sytuacje, w których minimalna przerwa w pracy może być naruszona

Kodeks pracy dopuszcza możliwość naruszenia dobowej przerwy w pracy tylko w szczególnych okolicznościach. Przerwa między pracą może być krótsza niż 11 godzin dla:

• Pracowników prowadzących firmę w imieniu pracodawcy;
• Osób prowadzących akcje ratownicze mające na celu ochronę życia lub zdrowia ludzkiego, usunięcia awarii, ochrony mienia lub środowiska.

Kary za naruszenie minimalnej przerwy między zmianami

Przymuszanie zatrudnionych osób do pracy, w której pomiędzy zmianami nie zostaje zachowana 11-godzinna przerwa, jest ze strony pracodawcy wykroczeniem. Taki właściciel firmy może zostać ukarany grzywną. Ale to nie wszystkie konsekwencje naruszenia wymaganej przerwy między zmianami.

Dodatkowo taki pracodawca ma obowiązek udzielenia poszkodowanemu pracownikowi równoważnego okresu odpoczynku.

Przerwa weekendowa, czyli należy się odpoczynek!

Oprócz pojęcia przerwy dobowej, czyli przerwy pomiędzy zakończeniem a rozpoczęciem pracy, przepisy definiują też pojęcie nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego. Nazywany przerwą weekendową, faktycznie najczęściej obejmuje swoim zakresem sobotę i niedzielę.

Zgodnie z Kodeksem pracy, przerwa weekendowa, czyli nieprzerwany odpoczynek tygodniowy, musi trwać minimum 35 godzin.

Okres ten przysługuje w ciągu tygodnia wykonywania swoich obowiązków służbowych. Przerwa ta może zostać wyjątkowo skrócona do 24 godzin, w związku z przejściem zatrudnionej osoby na inną zmianę.

Przerwa na kawę, czyli ile powinna trwać przerwa w pracy

Przerwy pomiędzy zmianami to ważne prawo każdego pracownika. Jednak odpoczynek należy mu się także w trakcie zmiany. Jeśli pracuje przynajmniej 6 godzin, ma prawo do 15-minutowej przerwy. Co ważne, czas ten musi wykorzystać w trakcie wykonywania obowiązków służbowych. Nie może np. skrócić o kwadrans czasu pracy i wyjść wcześniej do domu lub przyjść później.

Przerwa w pracy trwa 15 minut, nawet jeśli zmiana trwa dłużej niż 6 godzin. W praktyce tak krótki czas często okazuje się niewystarczający, by odetchnąć czy np. zjeść obiad. Pracodawca ma prawo do określenia bezpłatnej przerwy, która może trwać nawet 60 minut.

Nie wlicza się ona do czasu pracy, jednak może być dobrym rozwiązaniem dla pracownika, który potrzebuje oderwać się od obowiązków służbowych. W czasie przerwy zatrudniona osoba może też opuścić miejsce pracy, na przykład w celu załatwienia osobistych spraw.

Podsumowanie

Pracodawca musi zapewnić pracownikowi minimalną przerwę między zmianami. Zasadniczo obowiązuje tzw. doba pracownicza, czyli możliwość rozpoczęcia kolejnej zmiany po upływie minimum 24 godzin od startu poprzedniej. Nadgodziny mogą ten okres skrócić, jednak musi zostać zachowana przerwa dobowa w wymiarze 11-godzin. Firma musi też zapewnić tzw. przerwę weekendową, czyli 35 godzin nieprzerwanego wolnego w każdym tygodniu. Za naruszenie przepisów Kodeksu pracy dot. przerw grożą sankcje.